Nâng cao chất lượng ảnh báo chí việc của ai?

Mấy chục năm nay ảnh báo chí nước ta chưa phản ánh được một cách hùng hồn tầm vóc to lớn của công cuộc đổi mới và phát triển đất nước. 10 cuộc thi Giải Báo chí toàn quốc và 3 Giải Báo chí quốc gia chưa có bức ảnh báo chí! Tại sao? Trả lời câu hỏi này dễ mà khó.

Ai cũng biết chất lượng ảnh báo chí trước hết phụ thuộc vào trình độ người chụp. Bức ảnh chưa công bố là sản phẩm cá nhân, được đăng lên báo sẽ trở thành sản phẩm xã hội. Trước khi đăng, ảnh phải qua tay biên tập viên và chủ báo. Bức ảnh trở thành sản phẩm tập thể. Tập thể này chịu trách nhiệm trước xã hội, trước công chúng. Vậy thì vấn đề nâng cao chất lượng ảnh báo chí là công việc của cả tập thể chứ không riêng gì người chụp. Một mình người chụp không làm nổi.

Trước hết cần thống nhất quan niệm về ảnh báo chí. Tiếc là hiện nay chưa có sự thống nhất này ở nhiều tòa báo và người chụp, từ đó lây lan sang bạn đọc, người xem. Một số cho rằng tất cả ảnh đăng lên báo đều là ảnh báo chí. Số khác lại quan niệm cái tên ảnh báo chí dùng để chỉ những bức ảnh làm nhiệm vụ thông tin thời sự.

Quan niệm khác nhau về bản chất ảnh báo chí dẫn đến tình trạng các báo chưa tận dụng hết thế mạnh “trăm nghe không bằng một thấy” của ảnh – một nghệ thuật tạo hình độc đáo vào công tác thông tin thời sự. Người ta bỏ nhiều công sức săn tìm đủ thứ ảnh để minh họa cho tin bài hoặc trang trí mặt báo trong khi coi nhẹ ảnh tin. Nhiều cơ quan báo phát máy ảnh đắt tiền cho phóng viên viết, cuối cùng tòa soạn chỉ nhận được những bức ảnh minh hoạ “mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm”. Kiểu “kiêm nhiệm” này tưởng hay hóa dở. Phóng viên viết không còn hơi sức nào chụp ảnh, lại chưa được đào tạo căn cơ kỹ thuật nhiếp ảnh và phương pháp chụp ảnh báo chí. Một số nhà nhiếp ảnh say mê chụp thời sự cho báo, ảnh tuy đẹp nhưng thiếu lượng thông tin, chú thích viết theo kiểu đặt tên cho ảnh sáng tác, thiếu đầu tư trí tuệ khi xây dựng một thiên phóng sự bằng ảnh. Vì không có phóng viên ảnh chuyên trách được đào tạo đến nơi đến chốn, trên cả báo in, báo mạng rất hiếm những bức ảnh tin đúng nghĩa có giá trị độc lập tồn tại, độc lập có tác dụng, ngang hàng với tin viết – thể loại hàng đầu của binh chủng thông tin. Hiếm đến mức 10 Giải Báo chí toàn quốc và 3 Giải Báo chí quốc gia trong 13 năm nay không tìm ra bức ảnh nào đáng trao giải nhất!

Chúng ta đều biết người quyết định cuối cùng cho đăng bức ảnh lên báo là Tổng Biên tập. Quan trọng thế nhưng ít vị nào hiểu sâu về ảnh báo chí để tận dụng sức mạnh độc đáo của nó vào lĩnh vực thông tin thời sự. Ngại đi học thì tự học cũng tốt nhưng rất hiếm. Trợ thủ cho Tổng Biên tập là biên tập viên nhưng hầu hết chưa được học về ảnh báo chí và biên tập ảnh báo chí. Ở đây cũng lại làm tay ngang, tay trái nốt.

Các báo thường nhìn vào sinh viên đại học báo chí để tuyển chọn phóng viên ảnh nhưng số phát triển được rất ít. Cuối cùng vỡ lẽ ra rằng bộ môn ảnh báo chí chưa được đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật cũng như phương pháp chụp, giáo trình chất lượng cao chưa có, nhiều khi mời nghệ sĩ sáng tác giảng ảnh báo chí!

 Hội Nhà báo Việt Nam được trông đợi là nơi thúc đẩy phát triển nghề nghiệp cho hội viên. Hội đã tổ chức một số lớp bồi dưỡng nghiệp vụ phóng viên ảnh do nhà báo nước ngoài hướng dẫn, đưa ảnh thời sự vào cơ cấu giải báo chí hàng năm. Trong khi chất lượng ảnh báo chí nước nhà chưa cao như mong muốn, và để phù hợp với đặc thù của ảnh, nên tách ảnh báo chí ra trao giải 2 năm một lần, nhân đó tổ chức triển lãm toàn quốc và hội thảo nghiệp vụ. Nên tập trung vào ảnh tin và phóng sự ảnh, hai thể loại chủ lực làm nhiệm vụ thông tin thời sự, chứ không nên nói ảnh báo chí chung chung. Cần chú trọng nghiên cứu lý luận ảnh báo chí và lý luận báo chí nói chung. Lênin đã từng nói không có lý luận cách mạng thì không có phong trào cách mạng.

Đóng vai trò hàng đầu vào việc nâng cao chất lượng ảnh báo chí chính là các ông Tổng Biên tập. Phải quan niệm đúng về ảnh báo chí, nắm vững kỹ thuật và phương pháp chụp, hiểu rõ vai trò, tác dụng của ảnh tin và phóng sự ảnh trong công tác thông tin sự kiện thời sự cấp bách hàng ngày. Phải tập trung giải quyết đồng thời nhiều khâu mới nâng chất lượng lên được.