Tối ngày 15/7/2018, giới ảnh cả nước đều sửng sốt khi đột ngột nhận được tin buồn Nhà nhiếp ảnh Thu An (tên thật Nguyễn Văn An) đã tạ thế tại Hoa Kỳ, hưởng thọ 74 tuổi. Chỉ mới đây thôi, ông còn khỏe mạnh, vừa có bài tưởng niệm xúc động nhân Kỷ niệm 25 năm ngày qua đời của người thầy Phạm Văn Mùi, nay ông đã vội trở về với thầy, bạn…
Nhắc đến nghệ danh Thu An, người yêu ảnh luôn nhớ đến một loạt các tác phẩm tiêu biểu trong hành trình hoạt động sôi nổi, làm nên dấu ấn nghệ thuật để đời của ông ở thập niên1980: “Thiên nga vỗ cánh” (Huy chương Vàng Liên hoan ảnh nghệ thuật TP.HCM) năm 1984, “Người chị nội trợ của Thành phố” hay “Chân dung chị Ba Thi” (Giải A, xuất sắc Quốc gia năm 1985), đặc biệt là tác phẩm “Theo anh vào đời” (Giải thưởng lớn – Cuộc thi ảnh châu Á – Thái bình Dương – ACCU) năm 1989. Bức ảnh miêu tả cô thiếu nữ trong trang phục áo cưới, gương mặt sáng ngời hạnh phúc, đẩy chiếc xe lăn ngồi trên là anh chú rể thương binh trong buổi trời lộng gió. Suốt chiều dài gần ba mươi năm, bức thông điệp giàu tính nhân văn vẫn đọng lại trong trí nhớ người xem dù chiến tranh đã lùi rất xa.
NSNA Thu An – Ảnh: Hoài Linh
Được dịp gặp gỡ nhà nhiếp ảnh Thu An, đồng nghiệp dù ở lứa tuổi lớn hay nhỏ, vẫn luôn cảm thấy như được truyền thêm ngọn lửa nhiệt huyết về nghề. Ông sôi nổi hẳn lên, khen thật lòng về những điều hay trong tác phẩm ảnh của đồng nghiệp, nhưng cũng thẳng thắn góp ý một cách chân thành với các bạn trẻ nơi những lỗi kỹ thuật còn khiếm khuyết. Được dự những buổi nói chuyện chuyên đề của ông, người nghe cảm nhận và yêu hơn nghề ảnh, biết trân quý hơn mỗi giọt mồ hôi vất vả, đồng thời có thêm động lực săn tìm những khoảnh khắc giàu ý nghĩa, để lại cho đời.
Tháng 8 năm 2014, cảm xúc về số phận nghiệt ngã của những trẻ em được sinh ra sau chiến tranh nhưng vẫn phải mang di chứng của hơn 72 triệu lít chất độc da cam rải xuống đất nước, đôi nghệ sĩ Thu An và vợ là Phạm Thị Thu đã cho ra mắt cuộc trưng bày ảnh đen trắng chuyên đề: “Chất độc da cam / Dioxin – Thông điệp từ trái tim” tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh (28 Võ Văn Tần, Phường 6, Quận 3, Tp. HCM). Trong suốt 13 năm, ông nhiều lần đến với các trẻ em nạn nhân chất độc da cam tại Làng Hòa bình (Bệnh viện Từ Dũ), các tỉnh – thành Bình Thuận, Bến Tre, Bảo Lộc… để khai thác sức mạnh trực quan của ống kính, kể lại bằng hình tượng những câu chuyện đầy truyền cảm về sức hủy diệt dai dẳng của chất độc da cam lên con người và môi trường sống, khiến không ít lần người xem rơi nước mắt… Xuất phát từ nền tảng của chủ nghĩa hiện thực và tính nhân văn sâu sắc, mỗi khuôn hình qua khóe nhìn của ông là lời tố cáo đanh thép về tội ác của chiến tranh nhưng thấp thoáng, ẩn giấu đằng sau mỗi tác phẩm lại là bài ca về cái thiện, về niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống con người…
Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Thu An sinh ngày 07 tháng 5 năm 1944 tại Nha Trang. Ông theo học Khoa Báo chí – Đại học Vạn Hạnh. Từ năm 19 tuổi, ông chụp những bức ảnh đầu tay qua chương trình đào tạo hướng nghiệp của Hội Việt Mỹ (Sài Gòn). Sau ngày đất nước hoàn toàn thống nhất, Thu An có giai đoạn là phóng viên ảnh giàu năng lực của báo Tuổi Trẻ Tp.HCM, kết hợp được giữa tính thông tin nơi sự kiện và khóe nhìn nghệ thuật để có nhiều tác phẩm tốt, khắc họa được số phận con người trong mối quan hệ tổng hòa.
Đồng hành cùng sự phát triển của kinh tế, xã hội và công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, nghệ sĩ Thu An đạt tổng số hơn 53 Huy chương, Giải thưởng, Bằng khen tại những cuộc thi trong nước và 29 giải thưởng trên đấu trường ảnh nghệ thuật quốc tế. Nhiều nhiệm kỳ, ông được tiến cử trong danh sách Hội đồng Nghệ thuật Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam, Hội Nhiếp ảnh TP.HCM. Ông được Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp phát triển Nhiếp ảnh Việt Nam”. Cuối năm 2013, ông vinh dự được Liên đoàn Nhiếp ảnh nghệ thuật Quốc tế trao tước hiệu cao quý “Nghệ sĩ Nhiếp ảnh bậc thầy” (M.FIAP)…
Tháng 7, lại thêm một chiếc lá về cội…
Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Thu An nay đã yên nghỉ. Những bạn bè, đồng nghiệp, người thân… đã cùng bầu bạn với ông trong suốt hơn nửa thế kỷ không khỏi bùi ngùi nhớ đến chân dung một nghệ sĩ tài hoa, giỏi nghề, sôi nổi, đam mê tận tụy với sự nghiệp đến tận những ngày cuối đời. Những di sản ảnh của ông để lại sẽ còn mãi với thời gian. Thành kính vĩnh biệt NSNA Thu An, một trái tim luôn nhiệt thành với nghệ thuật nhiếp ảnh…
Cùng nhìn lại một số tác phẩm mang đậm dấu ấn nhân văn của NSNA Thu An qua trích bộ ảnh đen – trắng: “Chất độc da cam / Dioxin – Thông điệp từ trái tim””:
Lê Xuân Thăng
